گاهنبار ها
آداب و رسوم زرتشتی در نوروز
سروش، فرشته محافظ شب
گاهنبار یا گاهبار این دو لغت یک معنی دارد و آن شش روزی است که خداوند، عالم را آفرید و زرتشتیان در کتاب زند اوستا از زرتشت نقل میکنند که خداوند عالم را در شش گاهنبار آفرید. نامهای گاهنبارهای ششگانه به قرار زیر است:
نام ماه زمان برگزاری مناسبت جشن
۱ گاهنبار میدیوزرم روز پانزدهم اردیبهشت، پنج روز آفریدن آسمان
۲ گاهنبار میدیوشـم روز پانزدهم تیر ماه، پنج روز آفریدن آب
۳ گاهنبار پـتیهشـهیم روز سیام شهریور، پنج روز آفریدن زمین
۴ گاهنبار ایاسرم روز سیام مهر ماه آفریدن گیاه
۵ گاهنبار میدیارم بیستم دی ماه آفریدن جانوران
۶ گاهنبار همسپثمیدیه اسفندارمذ ماه آفریدن انسان
هر یک از جشنهای ششگانهٔ گاهنبار، پنج روز بطول میانجامیده و آخرین روز هر گاهنبار مهمترین روز جشن بودهاست. در این روزها همگان ملزم بودند تا مطابق و برابر تواناییشان انفاق کنند. در دعایی که از زمان ساسانیان باقیمانده ملاحظه میشود که استغفارکننده جایی میگوید «از اینکه در مراسم گهنبارها شرکت نکرده و انفاق نکردم، بخشایش میطلبم.»
آداب و رسوم نوروزی همه سرچشمهای کهن دارند و از نظرگاه دانش مردمشناسی بسیار جالب توجه برای مطالعه هستند. ایرانیان عقیده داشتند که سرنوشت انسان و جهان در سالی که در پیش است، در نوروز تعیین میشود. گفته میشد که در این روز زرتشت با خدا گفتگویی پنهانی داشت و در این روز نیکبختیها برای مردمان زمین، تقسیم میگردد و از این روست که ایرانیان آن را روز امید نامند.
روز نوزدهم فروردین فرخنده است از آن جهت که به "سروش" اختصاص داشت و "سروش"، فرشتهای است که شب را مراقبت میکند.به غیر از این روز ،هفدهم هر ماه نیز سروش نام دارد. در برهان قاطع آمده است که نیک است در این روز دعا کردن و به محل های عبادت رفتن.